N.A. de Vrieslezing

Lees meer...[expand title="Lees meer...]
(...) De jaarlijkse lezing is genoemd naar Nathan Albert de Vries (1878-1924), roepnaam Nardus, die opgroeide als zoon van een plattelands synagogebestuurder in een Joods gezin aan de Hoofdstraat-Winsum. Na zijn jeugd in Winsum laat Nardus de joodse religie achter zich. Hij ontwikkelt zich van wolhandelaar tot vrijdenker, alcoholbestrijder, vakbondsman, politicus en Wethouder voor Onderwijs in de stad Groningen. Nathan de Vries en zijn echtgenote, arts en politica Agnes de Vries-Bruins (1874-1957), waren gedreven SDAP-politici die zich met volle overgave op het wel en wee van de moderne samenleving hebben gericht. Acht maanden voor Nathans vroege dood in november 1924 verschijnt bij uitgeverij Wolters in Groningen zijn boek 'De Nieuwe Wereld', dat handelt over de reis van Nardus naar de droogleggingen in Amerika in het voorjaar van 1923.

Na zijn overlijden schrijft zijn zwager J.A. Bruins over hem:
"De Vries leefde! Zijn ogen, zijn geest, zijn hart stonden altijd wijd open naar alle kanten voor vele drukken. De beweging, de stad, de natuur, de boeken, zijn vrienden en allernaaste, dat alles vulde zijn leven, trok zijn zachten humor en bovenal zijn warme belangstelling en deed hem rusteloos werken. In zijn jeugd trokken hem socialisme, drankbestrijding, vegetarisme, de vrije gedachte, de kunst, het buitenland; en nog meer hield zijn bewegelijke en ontvankelijken geest bezig."[/expand]

.
Divers en menselijk
Na de restauratie van de synagoge in 2010/2011 is de naam 'N.A. de Vriesgebouw' verdwenen. Maar de actuele relevantie van het gedachtengoed van het echtpaar Nathan en Agnes de Vries-Bruins en de herinnering aan hun maatschappelijke betrokkenheid en politieke activiteit inspireren tot op de dag van vandaag.
.
De N.A. de Vrieslezing wordt vanaf 2019 jaarlijks op een nawinterse zondagmiddag georganiseerd in de voormalige synagoge van Winsum. We oriënteren ons daarin op het onbevangen constructieve denken rond mens, maatschappij en menselijkheid in de 21ste eeuw of onderzoeken plaats en betekenis van de individuele levensweg die zich kritisch en open-minded ontwikkelt in de richting van een markante, maatschappelijk relevante bijdrage aan de menselijkheid. Dat brengt ons bij actuele thema's rond diversiteit-en-samenhang, eerlijke-kansen, burgerschap, arbeidsrecht-en-arbeidsomstandigheden, knelpunten zorg-en-welzijn en mensenrechten-EVRM.
.
De jaarlijkse N.A. de Vrieslezing wordt georganiseerd door de stichtingen 'Behoud Synagoge Winsum' en 'Een Joodse Erfenis'. Belangstellenden kunnen de lezing voor een bescheiden toegangsprijs bijwonen.
.
.

Hulp aan Joodse onderduikkinderen
Kinderwerkers: dilemma's, zorgen, uitdagingen ...beleving

De jaarlijkse N.A. de Vrieslezing staat in 2024 in het teken van ‘Oorlog en Verzet’. Daarin gaat historicus Bert Jan Flim in op verschillende verzetsgroepen die georganiseerde hulp boden aan Joodse onderduikkinderen. Hoe gingen zij te werk en met welke dilemma’s en zorgen hadden zij te maken? Tijdens de lezing illustreert Flim hoe deze ‘kinderwerkers’, ondanks talloze uitdagingen, erin slaagden om naar schatting het leven van elfhonderd Joodse kinderen te redden. Ook gaat Flim in op het onderzoek dat hij momenteel verricht naar de voogdijdossiers van de voormalige Commissie Oorlogspleegkinderen (OPK).

Aansluitend vertelt jurist Frank Vermeer over de oorlogsgeschiedenis van zijn familie. Zijn ouders lieten een Joodse baby, bij hen gebracht door ‘kinderwerkers’, doorgaan voor hun eigen overleden kind om deportatie naar de kampen te voorkomen. Eerder dit jaar verscheen zijn boek: Bij leven en welzijn: 150 jaar Joodse familiegeschiedenis, in gesprekken tussen heden en verleden, waarin Vermeer historische feiten verweeft met fictieve gesprekken met zijn voorouders.
.
.
.
.
aanvang: 15.00 uur (een half uur voor aanvang is de zaal open)
sprekers: Bert Jan Flim en Frank Vermeer
locatie: vm. Synagoge, Schoolstraat 24, 9951 EL Winsum
entree: € 7,50
reserveren via: info@dewinsumsesjoel.nl
.

.
.
.
over de sprekers:
- Bert Jan Flim promoveert in 1995 op het proefschrift 'Omdat hun hart sprak, over de geschiedenis van het 'kinderwerk'. In 2012 verschijnt zijn boek 'Onder de klok, Georganiseerde hulp aan joodse kinderen', een gedeeltelijke bewerking van het proefschrift. Hierin staan het Utrechts Kindercomité en de Amsterdamse Studenten Groep centraal.

- In 2023 verschijnt het boek ‘Bij leven en welzijn’, waarin jurist Frank Vermeer zijn Joodse familiegeschiedenis beschrijft. Hij is voorzitter van Stichting Behoud Synagoge Winsum en was tot voor kort ook voorzitter van Oorlogs- en Verzetscentrum Groningen.

Uitgesloten
Ik verzet me tegen de gedachte dat we-het-nu-wel-weten.

Groninger cognitief psycholoog en amateurhistoricus Ron van Hasselt heeft inmiddels een zevental boeken op zijn naam staan. In zijn jongste boek ‘Uitgesloten’ schetst hij wat er met de Groninger Joodse gemeenschap gebeurde in en direct na de Tweede Wereldoorlog. Aan de hand van een beperkt aantal personen (waaronder heel jonge kinderen) schetst hij in een aantal microhistories het onthutsende beeld van bezetting, ontrechting, vervolging en erger: In het begin ging het langzaam. Stapje voor stapje verloren ze hun rechten en hun bewegingsvrijheid. Daarna stortte de rest van hun wereld steeds sneller in. Van gerespecteerde burgers werden ze tot uitschot verklaard, hun bezit werd geroofd, gezinnen werden uiteengerukt en ze werden gedwongen huis en haard te verlaten. Dat was nog allemaal in Nederland. De échte hel moest toen nog komen.

Ruim driekwart eeuw later onderzoeken vrijwel alle gemeentes in Nederland hun rol ‘in de oorlog’. Ron van Hasselt werkte mee aan zo’n onderzoek. Over deze zwarte bladzijden van zijn stad Groningen zegt hij in zijn levensschets: “Ik verzet me tegen de gedachte dat we-het-nu-wel-weten. Het is die gedachte die vaak onwetendheid maskeert. We moeten niet wegkijken. We moeten de geschiedenis laten zien, juist ook aan de jeugd. Als gastdocent voor Westerbork probeer ik daarvan iets over te brengen aan jongeren. Mijn nadruk daarbij ligt altijd op het persoonlijke verhaal. Inmiddels zijn veel persoonlijke geschiedenissen verloren gegaan. Ik vind het ongekend hoeveel er nu toch nog uitgezocht en vastgelegd kan worden. Ik zie het als mijn taak om daaraan bij te dragen.”

aanvang: 15.00 uur (een half uur voor aanvang is de zaal open)
spreker: Ron van Hasselt
locatie: vm. Synagoge, Schoolstraat 24, 9951 EL Winsum
entree: € 7,50
reserveren via: info@dewinsumsesjoel.nl
.

Werk ohne Autor - Never look away
Duitsland / Italië - 2021 - 188 minuten

De film is gebaseerd op het leven van beeldend kunstenaar Gerhard Richter die in 1961 van Oost- naar West-Duitsland vlucht. Regisseur Florian Henckel von Donnersmarck (Das Leben der Anderen) legt daarin de focus bij kunst die het ongerijmde niet uit de weg gaat. De film begint in 1937 in de omgeving van Dresden. De jonge tante Elisabeth bezoekt met haar artistiek begaafde neefje Kurt Barnert een museum, waar de rondleider propaganda maakt voor het saneren van Entartete-Kunst. Maar tante zegt: “Nie wegsehen, Kurt...”. Als de nazi’s zijn jonge tante later gevangennemen en met een simpel kruisje elimineren in het kader van hun euthanasieprogramma voor geesteszieken, raakt dat Kurt tot in de ziel. Na de oorlog leert hij op de kunstacademie in Dresden de modestudente Ellie Seeband kennen. Ze worden verliefd maar de vader van Ellie ziet Kurt liever gaan dan komen. Dat dit te maken heeft met het dubieuze oorlogsverleden van schoonpapa, is Kurt niet bekend. Samen met Ellie ontvlucht hij de benauwenis van het opgelegde Oost-Duitse communisme. In Düsseldorf ontdekt Kurt de vrije kunsten en komt er ruimte in zijn werk voor de realiteit van het toeval. Onvoorzien blijft dat ook voor zijn schoonvader, arts in nazitijd Carl Seeband, niet zonder gevolg.

> trailer

locatie: Blauwe Schuit Warfstraat 1, 9951 BS Winsum
organisatie: St. Een Joodse Erfenis en Filmhuis Winsum
toegang: € 6,00
reservering: via filmhuiswinsum@gmail.com

Paradoxen rond herinneringscultuur
Hoe de leegte zichtbaar maken?

Het is de naoorlogse omgang met de Joodse geschiedenis in Groningen (stad) die in de lezing van Stefan van der Poel centraal staat. De nadruk ligt daarbij op gebouwen, monumenten en kunstwerken in de publieke ruimte. Tezamen vormen zij een herinneringslandschap dat voortdurend aan veranderingen onderhevig is.
.
De Shoah heeft in Groningen vele lege plekken achtergelaten: in gezinnen, families, straten en buurten, maar ook in de collectieve herinnering. Aan de Joodse aanwezigheid van bijna twee eeuwen kwam in de oorlogsjaren abrupt een einde. Hoe aan een dergelijke leegte en afwezigheid vorm en invulling te geven? Het is een vraag die iedere naoorlogse generatie opnieuw bezighoudt. Perspectieven verschuiven in de loop der tijd met steeds wisselende uitkomsten als gevolg. > poster
.
aanvang: 15.00 uur (een half uur voor aanvang is de zaal open)
spreker: historicus dr. Stefan van der Poel
locatie: vm. Synagoge, Schoolstraat 24, 9951 EL Winsum
entree: € 7,50
reserveren via: info@dewinsumsesjoel.nl
.

Roosje de Vries en het vrouwenkiesrecht
Op 8 maart 2019 kreeg de niet-Joodse vrouw van de Winsumse Nathan Albert de Vries, Agnes de Vries-Bruins, als een van de vijftig vrouwen een plaats in de Groninger Vrouwengalerij. Ook vakbondsleidster en politica Roosje Vos (1860-1932) kreeg een plaatsje op de Groninger Vrouwengalerei. Beide vrouwen hebben verder gemeen dat ze in 1919 werden geïnstalleerd als lid van de Provinciale Staten en dat zij beiden kinderloos zijn gebleven. De opening van de Groninger Vrouwengalerij stond in het teken van honderd jaar vrouwenkiesrecht en vond plaats tijdens Internationale Vrouwendag 2019 in de Universiteitsbibliotheek (UB) in de stad Groningen. Ter gelegenheid van de eerste N.A. de Vrieslezing sprak historicus Femke Knoop (na uitstel wegens ziekte) op 12 mei in de voormalige synagoge van Winsum over Roosje Vos en haar strijd om het vrouwenkiesrecht.

Net als N. A. de Vries groeit ook Roosje Vos op in een Joods gezin, maar dan in Amsterdam. Als veertienjarige wordt ze in het Nederlands Israëlitisch Meisjes-weeshuis geplaatst en opgeleid tot naaister. Roosje sluit zich aan bij de eerste Nederlandse vakvereniging voor vrouwen en wordt bestuurslid, is ook politiek actief en een gedreven voorvechtster van vrouwenkiesrecht en de achturige werkdag (zes dagen per week). Als ze in 1903 vanuit Amsterdam naar Westeremden verhuist, gaat ze daar een belangrijke rol spelen in de lokale tak van de SDAP. In 1922 verhuist Roosje met haar echtgenoot, onderwijzer Melle Gerbens Stel (1860-1927), naar de stad Groningen. > poster

Denial (UK/USA, 2016, 105 min.)
1938-2018. Filmhuis Winsum en St. Een Joodse Erfenis brengen tachtig jaar na dato de Jodenvervolging in herinnering tijdens de Kristallnacht van 9 op 10 november 1938 met de speelfilm Denial. Een film die stilstaat bij het feit dat het onweerlegbaar aantonen van waarheid ertoe doet.

Denial is gebaseerd op het boek ‘History on Trial: My Day in Court with a Holocaust Denier’ uit 2005 over het waargebeurde verhaal rond de rechtszaak waarin David Irving schrijfster professor Deborah Lipstadt en haar uitgever beschuldigt van smaad. Irving is een controversieel historicus en holocaustontkenner. Hij baseert zijn beschuldiging op de uitspraken van Lipstadt in haar boek ‘Denying the Holocaust: The Growing Assault on Truth and Memory’ uit 1993. De rechtszaak vindt in 1996 in Londen plaats. Irving kiest voor de UK in plaats van de VS waar Lipstadt woont, omdat de bewijslast in het Engelse rechtssysteem bij de beschuldigde ligt. Lipstadt moet bewijzen dat Irving liegt en dat is lastig omdat de Nazi's veel bewijsmateriaal hebben vernietigd. We zien een rechtbankfilm met overtuigende acteurs, waarin het niet om emotionele monologen draait maar om heldere feiten. Denial is een film met actuele relevantie voor debat rond vrijheid van meningsuiting, onredelijkheid, leugens, manipulatie van bewijsmateriaal, nepnieuws... > trailer: Denial

Een Joodse Erfenis
Op de Joodse begraafplaats aan de Munsterweg
Lees meer...[expand title="Lees meer...]te Winsum staan de grafstenen van Betsy de Vries-Basson uit Middelburg (1840-1912) en de Winsumse Hartog de Vries (1836-1908), die vanaf zijn 25ste levensjaar tot aan zijn dood bestuurslid is van de Joodse gemeente in Winsum. Het echtpaar krijgt twee kinderen: Rebecca Reintje de Vries en haar twee jaar jongere broer Nathan Albert, roepnaam Nardus. Na de Eerste Wereldoorlog woont Rebecca, ook wel Bertha genoemd, in Amsterdam en werkt als journaliste. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt zij naar Westerbork gedeporteerd, waar zij in 1943 overlijdt. De overlijdensakte vermeldt als beroep: lerares. Haar jongere broer Nardus overleed al in 1924. Zijn vrouw, de niet-Joodse Agnes de Vries-Bruins is van 1922 tot 1946 lid van de Tweede Kamer en woont na de dood van Nardus in Den Haag, waar zij in 1957 overlijdt. Nardus en Agnes hadden geen kinderen.[/expand]

Het N.A. de Vriesgebouw
De Joodse gemeenschap van Winsum wordt begin
Lees meer...[expand title="Lees meer...]dertiger jaren van de 20e eeuw te klein om de synagoge aan te houden. Het uit 1879 daterende pandje wordt dan vakbondsgebouw en buurthuis en in die hoedanigheid krijgt het van de nieuwe gebruiker, de Moderne Winsumer Bestuurdersbond, in 1935 de naam ‘N.A. de Vriesgebouw’. Die naam behoudt het tot de restauratie in 2010/2011. Daarna gaat de naam 'N.A. de Vries' over op een in november 2010 in de synagogetuin geplante amandelboom.[/expand]

. x. . x. . x. . x. . x. . . . x. . x. . x.

. x. . x. . x. . x. . x.
.
.
. x. . x. . x.